عدم حجیت رویا در اثبات وصایتاز جمله دلائل احمد بصری بر اثبات ادعاهای خود در وصایت، نیابت و سفارت امام زمان (عجّلاللهفرجهالشریف)، تمسک به رویا است. احمد بصری «خواب» را به عنوان یکی از شهادتهای پروردگار دانسته و آن را حجت قطعی بر اثبات حقانیت خود میداند! این در حالی است که بهرهگيری از خواب، جهت تشخيص حجت الاهی مخالف با قانون شناخت حجت الهی بر اساس آیات و روایات بوده و علاوه بر آن این نوع از رؤیاها در گروه رؤیای کاذبه قرار گرفته و قابل تعبیر نمیباشند. گذشته از آن، گزارشات متعددی هم بوده است که ناحق بودن احمد بصری را در خواب دیده و از پیوستن به وی نهی گردیدهاند. در ضمن بر فرض صادق بودن همه رویاهای اتباع احمد بصری، باید دانست که دیدن رویای صادقه تنها مبشرات و عتابهایی است که در خواب حاصل شده و اصولا رویا شانیت معرفی وصی رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و تعیین تکلیف شرعی را ندارند. ۱ - مقدمهاحمد بصری خواب را به عنوان یکی از شهادتهای پروردگار دانسته و آن را حجت قطعی برای اثبات خود معرفی کرده است. [۱]
بصری، احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ج۱، ص۷.
وی علاوه بر آن، اولین آشنایی خود با حضرت مهدی (علیهالسّلام) را در قالب خواب تعریف کرده و میگوید:«وَ قِصَّةُ هَذَا اللِّقَاءِ هِیَ اِنِّی کُنْتُ فِی لَیْلَةٍ مِنَ اللَّیَالِی نَائِماً فَرَاَیْتُ رُؤْیَا فِی الْمَنَامِ کَاَنَّ الْاِمَامُ الْمَهْدِیِّ وَاقِفٌ بِالْقُرْبِ مِنْ ضَرِیحِ سَیِّدُ مُحَمَّدِ اَخُو الْاِمَامِ الْعَسْکَرِیُّ وَاَمَرَنِی بِالْحُضُورِ لِلِقَائِهِ وَ بَعْدَ ذَلِکَ اسْتَیْقَظْتَ وَکَانَتْ السَّاعَةِ الثَّانِیَةِ لَیْلًا؛ لازم میبینم که ماجرای دیدار خودم را ولو به اختصار تعریف کنم... ماجرای دیدار این است که من شبی از شبها در خواب بودم که رؤیایی در آن خواب دیدم؛ گویی که امام مهدی کنار درب نزدیک به ضریح سید محمد برادر امام حسن عسکری ایستاده بود و به من امر میکرد که به دیدارش بروم. بعد از آن از خواب بیدار شدم و ساعت هم دو نصف شب بود!»البته این نوع ادعاها در میان فرقهها و جریانهای انحرافی تازگی نداشته و بسیاری از مدعیان دروغین مهدویت نیز از این روش بهره برده و مدعی ملاقات با حضرات معصومین (علیهالسّلام) در عالم خواب شدهاند. از جمله: ۱) سید محمد نوربخش (بنیانگذار فرقه نوربخشیه)، مدعی مهدویت؛ وی جهت اثبات مهدویت خود به خواب برخی از افراد در خصوص مهدی بودن خود استناد کرده و می گوید: «خلیل الدین بن رکن الدین بغلانی گفت: رسول خدا (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) را دیدم که به مردم خطاب میکرد که بیایید و با فرزند من بیعت کنید و با دست به تو اشاره می کرد و آنان یقین داشتند که تو همان مهدی موعود هستی». ۲ - حقیقت رؤیا«رؤیا» از ماده «رَای» به معنای دیدن در خواب است، که بر اساس آیات و روایات دارای دو قسم کلی میباشد: ۱. خواب فاقد تعبیر، که اضغاث احلام یا رؤیاهای کاذبه نامیده میشود. این رؤیاها که نتیجه عوامل گوناگونی همچون؛با توجه به گزارشاتی که در خصوص رؤیای احمد بصری به دست آمده است، این رؤیاها، تنها برای کسانی اتفاق افتاده است که با نام و جریان او آشنا بوده و مدتی با آن درگیر هستند و حتی در این میان یک نمونه گزارش نشده که شخصی بدون اطلاع قبلی از نام و جریان و دل مشغولی های ایجاد شده در این خصوص، خواب احمد بصری را دیده باشد. لذا بر اساس تقسیم بندی رؤیا، این نوع از رؤیاها در گروه رؤیای کاذبه قرار گرفته و قابل تعبیر نمیباشند. گذشته از آن، گزارشات متعددی هم بوده است که ناحق بودن احمد بصری را در خواب دیده و از پیوستن به وی نهی گردیده اند.الف: ممکن است بر اثر پُرخوری، پُرخوابی و بیماری های روحی و جسمی رؤیا دیده شود.۲. خواب دارای تعبیر، که خود بر دو گونه است: اما در خصوص رؤیاهای صادقه که برخی بر این باورند که احمد بصری را در رؤیای صادقه دیدهاند، باید گفت؛ حتی در صورتی که فردی وی را در رؤیای صادقه دیده باشد- که البته تشخیص رؤیای صادقه به عهده کسانی است که از جانب خداوند به علم تعبیر آگاهی دارند- بازهم برای آن فرد تکلیف ساز نخواهد بود، بنابراین، نهایت چیزی که میتوان برای رؤیای صادقه قائل شد، مبشرات و عتابهایی است که در خواب حاصل میشود، که البته هیچ کدام شانیت معرفی وصی حضرت رسول اکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) و تعیین تکلیف شرعی را ندارند. ۳ - شبهات درباره رویااتباع احمد بصری برای اثبات صادق بودن رویای خود و بر حق بودن احمد بصری به روایتی از پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) استناد کنند و معتقدند اگر شیطان قادر به این است که خودش را در عالم رویا به عنوان معصوم معرفی کند، پس این همه روایاتی که میگویند اگر فلان آیه را بخوانی خواب پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) را میبینید پس چه هستند؟ آیا اینها هم خواب شیطان را میبینند؟ ۳.۱ - روایت من رآنی فی المنامبرخی از اتباع احمد بصری ادعا میکنند که ائمه معصومین (علیهمالسّلام) را در رؤیا دیدهاند که به حقانیت احمد بصری شهادت داده اند. لذا برای اثبات حجیت سخن خود به روایتی از پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) استناد کنند که فرمود: «مَنْ رَآنِی فِی الْمَنَامِ فَقَدْ رَآنِی فَاِنَّ الشَّیْطَانَ لَا یَتَمَثَّلُ بِی فِی نَوْمٍ وَ لَا یَقَظَةٍ وَ لَا بِاَحَدٍ مِنْ اَوْصِیَائِی اِلَی یَوْمِ الْقِیَامَة».کسی که مرا در خواب دید، به درستی که مرا دیده است. زیرا شیاطین به صورت من در خواب و بیداری مجسّم نمیشوند. حتی به صورت اوصیاء من نیز تا روز قیامت در نمی آیند. در پاسخ باید گفت هرگاه از اتباع احمد بصری سئوال میشود که شما در خواب چه چیزی دیدید؟ پاسخ می دهند: ما یک آقایی را دیدیم که صورت و اطراف سرش را نور فراگرفته بود و به ما گفت که به یاری فرزندم احمد بشتابید! یا اینکه میگویند: خانومی را دیدیم که خمیده بود و چادر بر سرش کشیده بود و صورتش پنهان بود و چنین و چنان گفت! یا می گویند صدایی را شنیدیدم که به احمد بشارت می داد و ... . در حالی که؛ اولا: لازمه دیدار معصوم (علیهالسّلام) در خواب، این است که او را در عالم بیداری دیده و تصویرشان را بشناسیم و گرنه چگونه میتوان گفت: آن کسی را که در خواب دیدهایم همان معصوم است؟لذا بعید نیست که تصاویر انعکاس تصاویر کارتونی باشد که در دوران کودکی در تلوزیون یا در کتاب ها دیدهاند و صداها و نشانه های شنیده شده در عالم خواب، وسوسه و فریبی از جانب شیطان باشد. ضمن اینکه نه تنها حقیقت خواب سازی توسط شیطان و جن، توسط روایات مورد تایید واقع شدهاند، بلکه این حقیقت از جانب احمد بصری نیز تایید شده است. [۱۱]
بصری، احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر عبر الاثیر، ج۱-۳، ص۳۲۱.
چنانچه امام صادق (علیهالسّلام) فرمود:«الرُّؤْیَا عَلَی ثَلَاثَةِ وُجُوهٍ بِشَارَةٍ مِنَ اللَّهِ لِلْمُؤْمِنِ وَ تَحْذِیرٍ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ اَضْغَاثِ اَحْلَامٍ».رویا بر سه قسم است: بشارتی از جانب خداوند برای مومن، ترساندنی از طرف شیطان و خوابهای آشفته. ۳.۲ - رویای معصوم و القاء تکلیفدر صورتی که شخصی در قالب معصوم به رؤیای افراد ظاهر شده و دستورات و القائاتی داشته باشد تکلیف چیست؟ علامه حلّی در جواب این پرسش گفته است: در این صورت مساله از دو حالت خارج نیست: الف: دستوراتی که خلاف ظواهر کتاب و سنّت است.با این وجود، گروه اوّل مردود بوده و گروه دوم جائز العمل است نه واجب العمل. [۱۳]
حسینی شبر، سیدعلی، مصابیح الانوار، ج۲، ص۱۴.
این در حالی است که تمامی رؤیاهای دیده شده در خصوص احمد بصری با دستورات کتاب و سنت مخالف میباشند. گذشته از آن، در فرض محال، اگر حقانیت احمد بصری با کتاب و سنت موافق بود نیز واجب العمل نبوده و تکلیف ساز نمیشد.۳.۳ - به خواب دیدن پیامبراگر شیطان قادر به این است که خودش را در عالم رویا به عنوان معصوم معرفی کند، پس این همه روایاتی که میگویند اگر فلان آیه را بخوانی خواب پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) را میبینید پس چه هستند؟ آیا اینها هم خواب شیطان را میبینند؟ در پاسخ گفته می شود: اولاً؛ رؤیای افرادی که با انجام اعمالِ مورد توصیه اهل بیت (علیهمالسّلام)، شخصی را با نام پیامبراکرم (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) دیدهاند، با رؤیای کسانی که به صورت اتفاقی و یا از طریق خواندن اذکار و اوراد غیر ماثور خوابی را دیده باشند، بسیار تفاوت دارد، زیرا اهل بیت (علیهمالسّلام) آن رؤیایی را تایید کردهاند که از طریق آنان بوده باشد. ۴ - پانویس
۵ - منبععلی محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن. |